نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشورهای جهان منحصر به مشارکت در افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی نمی گردد بلکه سهم معناداری نیز در ایجاد فرصتهای شغلی و کاهش فقر در کشورها داراست. صنعت معدن یکی از محرک های مهم در اقتصاد جهانی و یک جایگاه اولیه در زنجیره تامین منابع مورد نياز بسياری از صنايع میباشد. معادن میتوانند یکی از کلیدهای اصلی برای دستیابی به آینده امید بخش باشند. نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشورها میتواند در تامین اهداف توسعه پایدار جهان نیز کمک نماید. اگرچه توسعه مواد معدنی عامل مهمی برای رشد اقتصادی است، اما اگر با برنامهریزی دقیق و مدون انجام شود، میتواند عامل توسعه دهنده رشد اجتماعی در کشورهای در حال توسعه نیز باشد.درادامه مطلب چالش های جهانی بخش معدن و چالش های داخلی بررسی میکنیم.
پیشنهاد میشود مقاله “معدن و معدنکاری” را مطالعه نمایید.
چالش های صنایع معدنی
چالش های جهانی بخش معدن و تولید محصولات معدنی شامل موارد زیر است:
- علی رغم تلاش معدنکاران برای بهره برداری از فرصت بالا بودن تاریخی قیمتها، نوسانات مربوط به قیمت نهادههای این بخش از جمله تجهیزات، خدمات، محصولات شیمیایی، انرژی و دستمزد مانع از ارائه تصویری روشن از میزان سودآوری در این بخش میشود و صرفأ واحدهایی که از مزیت نیروهای مجرب آموزش دیده بهرهمند هستند، وضعیت رقابتی بهتری خواهند داشت.
- ذخایر جدید مواد معدنی معمولاً از درجه خلوص پایینتر و ترکیبات پیچیدهتر در مقایسه با محصولات معدنی دهههای گذشته برخوردارند و توجیه آغاز فعالیت برای استخراج مواد مذکور بستگی به قیمت آنها در بازار و میزان سودآوری آن دارد.
- اغلب ذخایر جدید مواد معدنی در اعماق زیاد زمین قرار دارند و در نتیجه به هزینه استخراج و عملیاتی بالایی نیاز دارند.
- بسیاری از معادن جدید اکتشافی در مناطق دور از بازار مواد معدنی که عمدتأ آب و هوای بدی نیز دارند، قرار گرفته اند لذا افزایش هزینه استخراج این محصولات با افزایش نیاز به توسعه زیر ساختها نیز همراه شده است.
- افزایش مقررات سختگیرانهتر در زمینه رعایت استانداردها و حد آستانه مجوزها برای اطمینان یابی از الزامات اجتماعی اقتصادی، زمان دریافت مجوز و در نتیجه هزینهها را افزایش داده است.
- بهبود شرایط زندگی و کار به ویژه در کشورهای چین و آفریقای جنوبی عامل دیگری برای افزایش سطح دستمزدها و در نتیجه هزینهها در بخش معادن شده است.
- عدم ثبات در فضای اقتصادی و عدم وجود تصویری روشن از برنامه برخی از دولتها برای تعیین حق امتیاز یا مالیاتها در بخش معادن، سرمایه گذاری در بخش معدن و توجیه پذیری فعالیت در این زمینه را با تردید روبرو میکند.
موارد زیر به عنوان چالش های داخلی بخش معدن در کشور عنوان میشود:
- نبود نقشهراه معدنی
- محرومیت از سرمایه و فناوری جهانی
- بیتوجهی به اکتشافات پایه و تفصیلی
- ناهماهنگی با قوانین بالادستی
- سیاستگذاری جزیرهای در صادرات معدنی
- نیاز به رفع تداخلات قانونی
- بیتوجهی به مهارت و آموزش
اقتصاد مقاومتی با توجه بیشتر به بخش معدن بجای نفت
در راستای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی و شکلگیری اقتصادی متکی بر توان داخلی و مقاومت در برابر هر گونه آسیب درونی یا بیرونی باید به اقتصاد مقاومتی با بخش معدن و سایر منابع راهبردی و مادر کشور همچون صنعت فولاد، مس و سیمان توجه ویژه شود که این مهم با خواست و اراده دلسوزان کشور قابل دستیابی و حصول است. مهمترین سیاستها و استراتژیها و برنامههای ضروری دولت که برای دستیابی به اهداف سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و دستیابی سریعتر به اهداف اقتصاد مقاومتی لازم است شامل موارد ذیل باشد:
- اصلاح ساختار شرکتهای دولتی بهمنظور واگذاری آنها به بخش خصوصی
- رقابتپذیر کردن معادن و صنایع معدنی ایران در بازار داخلی و جهانی
- شفافسازی جریان اطلاعات اقتصادی (اصلاح و تکمیل آمار بخش معدن و صنایع معدنی کشور)
- افزایش سهم ایران در تولید و صادرات محصولات معدنی و فلزات اساسی در جهان
- توانمندسازی بخش خصوصی و ایجاد ساختار رقابتی و پرهیز از رقابت افراطی
- ایجاد هماهنگی میان سرمایهگذاریهای معدنی و صنایع معدنی که از نظر فنی و اقتصادی به یکدیگر وابستهاند.
- مطالعه و سرمایهگذاری در سایر کشورها برای تأمین مواد اولیه بهویژه زغالسنگ و بوکسیت و …
- استفاده از امکانات و تواناییهای بخشخصوصی و تکنیکهای مدرن در زمینه حمل و نقل
- تغییر تکنولوژی تولید و حفظ تولید قدیمی که موجب مصرف بالای انرژی به ازای هر واحد تولید میشود (بهویژه در صنعت آلومینیوم).
- توسعه فناوریهای نو بهخصوص با مصرف پایین آب با توجه به مشکلات امروز کمآبی در کشور.
ارزش کره زمین و سهم هر یک از منابع آن
مجموع ارزش زمین حدود 6 هزار تریلیون دلار ( 6بیلیارد دلار) است، ارزش مواد معدنی زمین و سایر منابع در شکل زیر نشان داده شده است.
گردش مالی بخش معدن در جهان
از 8 هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال 2.2 هزار میلیارد دلار آن (حدود 30درصد) مربوط به بخش معدن است.
سهم گردش مالی هر بخش در ترنورهای مالی معدنی دینا | تولید جهان | تولید چین | تولید ایران | سهم تولید ایران از جهان | |
فولاد | 43% | 1808 میلیون تن | 928
میلیون تن |
24.5
میلیون تن |
1.3 % |
زغال سنگ | 16% | 7300 میلیون تن | 3400 میلیون تن | حدود 2 میلیون تن | 0.027 % |
سیمان | NA | 4200 میلیون تن | 2370 میلیون تن | 53
میلیون تن |
1.2 % |
سنگ آهن | 7% | 2200 میلیون تن | 375
میلیون تن |
76
میلیون تن |
3.4 % |
مس | NA | 20.5
میلیون تن |
1.7
میلیون تن |
0.24
میلیون تن |
1.2 % |