نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشورهای جهان منحصر به مشارکت در افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی نمی گردد بلکه سهم معناداری نیز در ایجاد فرصتهای شغلی و کاهش فقر در کشورها داراست. صنعت معدن یکی از محرک های مهم در اقتصاد جهانی و یک جایگاه اولیه در زنجیره تامین منابع مورد نياز بسياری از صنايع میباشد. معادن میتوانند یکی از کلیدهای اصلی برای دستیابی به آینده امید بخش باشند. نقش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشورها میتواند در تامین اهداف توسعه پایدار جهان نیز کمک نماید. اگرچه توسعه مواد معدنی عامل مهمی برای رشد اقتصادی است، اما اگر با برنامهریزی دقیق و مدون انجام شود، میتواند عامل توسعه دهنده رشد اجتماعی در کشورهای در حال توسعه نیز باشد.درادامه مطلب چالش های جهانی بخش معدن و چالش های داخلی بررسی میکنیم.
پیشنهاد میشود مقاله “معدن و معدنکاری” را مطالعه نمایید.
چالش های صنایع معدنی
چالش های جهانی بخش معدن و تولید محصولات معدنی شامل موارد زیر است:
- علی رغم تلاش معدنکاران برای بهره برداری از فرصت بالا بودن تاریخی قیمتها، نوسانات مربوط به قیمت نهادههای این بخش از جمله تجهیزات، خدمات، محصولات شیمیایی، انرژی و دستمزد مانع از ارائه تصویری روشن از میزان سودآوری در این بخش میشود و صرفأ واحدهایی که از مزیت نیروهای مجرب آموزش دیده بهرهمند هستند، وضعیت رقابتی بهتری خواهند داشت.
- ذخایر جدید مواد معدنی معمولاً از درجه خلوص پایینتر و ترکیبات پیچیدهتر در مقایسه با محصولات معدنی دهههای گذشته برخوردارند و توجیه آغاز فعالیت برای استخراج مواد مذکور بستگی به قیمت آنها در بازار و میزان سودآوری آن دارد.
- اغلب ذخایر جدید مواد معدنی در اعماق زیاد زمین قرار دارند و در نتیجه به هزینه استخراج و عملیاتی بالایی نیاز دارند.
- بسیاری از معادن جدید اکتشافی در مناطق دور از بازار مواد معدنی که عمدتأ آب و هوای بدی نیز دارند، قرار گرفته اند لذا افزایش هزینه استخراج این محصولات با افزایش نیاز به توسعه زیر ساختها نیز همراه شده است.
- افزایش مقررات سختگیرانهتر در زمینه رعایت استانداردها و حد آستانه مجوزها برای اطمینان یابی از الزامات اجتماعی اقتصادی، زمان دریافت مجوز و در نتیجه هزینهها را افزایش داده است.
- بهبود شرایط زندگی و کار به ویژه در کشورهای چین و آفریقای جنوبی عامل دیگری برای افزایش سطح دستمزدها و در نتیجه هزینهها در بخش معادن شده است.
- عدم ثبات در فضای اقتصادی و عدم وجود تصویری روشن از برنامه برخی از دولتها برای تعیین حق امتیاز یا مالیاتها در بخش معادن، سرمایه گذاری در بخش معدن و توجیه پذیری فعالیت در این زمینه را با تردید روبرو میکند.
موارد زیر به عنوان چالش های داخلی بخش معدن در کشور عنوان میشود:
- نبود نقشهراه معدنی
- محرومیت از سرمایه و فناوری جهانی
- بیتوجهی به اکتشافات پایه و تفصیلی
- ناهماهنگی با قوانین بالادستی
- سیاستگذاری جزیرهای در صادرات معدنی
- نیاز به رفع تداخلات قانونی
- بیتوجهی به مهارت و آموزش
اقتصاد مقاومتی با توجه بیشتر به بخش معدن بجای نفت
در راستای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی و شکلگیری اقتصادی متکی بر توان داخلی و مقاومت در برابر هر گونه آسیب درونی یا بیرونی باید به اقتصاد مقاومتی با بخش معدن و سایر منابع راهبردی و مادر کشور همچون صنعت فولاد، مس و سیمان توجه ویژه شود که این مهم با خواست و اراده دلسوزان کشور قابل دستیابی و حصول است. مهمترین سیاستها و استراتژیها و برنامههای ضروری دولت که برای دستیابی به اهداف سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و دستیابی سریعتر به اهداف اقتصاد مقاومتی لازم است شامل موارد ذیل باشد:
- اصلاح ساختار شرکتهای دولتی بهمنظور واگذاری آنها به بخش خصوصی
- رقابتپذیر کردن معادن و صنایع معدنی ایران در بازار داخلی و جهانی
- شفافسازی جریان اطلاعات اقتصادی (اصلاح و تکمیل آمار بخش معدن و صنایع معدنی کشور)
- افزایش سهم ایران در تولید و صادرات محصولات معدنی و فلزات اساسی در جهان
- توانمندسازی بخش خصوصی و ایجاد ساختار رقابتی و پرهیز از رقابت افراطی
- ایجاد هماهنگی میان سرمایهگذاریهای معدنی و صنایع معدنی که از نظر فنی و اقتصادی به یکدیگر وابستهاند.
- مطالعه و سرمایهگذاری در سایر کشورها برای تأمین مواد اولیه بهویژه زغالسنگ و بوکسیت و …
- استفاده از امکانات و تواناییهای بخشخصوصی و تکنیکهای مدرن در زمینه حمل و نقل
- تغییر تکنولوژی تولید و حفظ تولید قدیمی که موجب مصرف بالای انرژی به ازای هر واحد تولید میشود (بهویژه در صنعت آلومینیوم).
- توسعه فناوریهای نو بهخصوص با مصرف پایین آب با توجه به مشکلات امروز کمآبی در کشور.
ارزش کره زمین و سهم هر یک از منابع آن
مجموع ارزش زمین حدود 6 هزار تریلیون دلار ( 6بیلیارد دلار) است، ارزش مواد معدنی زمین و سایر منابع در شکل زیر نشان داده شده است.
گردش مالی بخش معدن در جهان
از 8 هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال 2.2 هزار میلیارد دلار آن (حدود 30درصد) مربوط به بخش معدن است.
| سهم گردش مالی هر بخش در ترنورهای مالی معدنی دینا | تولید جهان | تولید چین | تولید ایران | سهم تولید ایران از جهان | |
| فولاد | 43% | 1808 میلیون تن | 928
میلیون تن |
24.5
میلیون تن |
1.3 % |
| زغال سنگ | 16% | 7300 میلیون تن | 3400 میلیون تن | حدود 2 میلیون تن | 0.027 % |
| سیمان | NA | 4200 میلیون تن | 2370 میلیون تن | 53
میلیون تن |
1.2 % |
| سنگ آهن | 7% | 2200 میلیون تن | 375
میلیون تن |
76
میلیون تن |
3.4 % |
| مس | NA | 20.5
میلیون تن |
1.7
میلیون تن |
0.24
میلیون تن |
1.2 % |
